In mijn vorige blog over Een land van kleine buffers van Dirk Bezemer liet ik zien wat de werking is van de financiële sector in de economie van het neoliberale tijdperk. De economie groeit nog wel, zij het minder dan daarvoor, maar de opbrengst stroomt van arm naar rijk en niet naar duurzame investeringen. Rijke mensen zien hun vermogen doorgroeien. Macro-economisch hangt dit samen met het scheppen van meer geld en dus eveneens meer schuld. Dat vreet aan de inkomens en de buffers van mensen uit de onderste helft van de inkomenspyramide. Bij de 1% groeit het vermogen enorm, maar in de samenleving neemt de schuld toe, ook bij bedrijven. De overheid heeft in het tijdperk van het neoliberalisme bewust een terugtrekkende beweging gemaakt. De financiële sector heeft van haar veel meer speelruimte gekregen. De verwachting dat iedereen hier beter van zou worden, is niet uitgekomen. De rijken geven hun geld niet uit maar beleggen het. Zonder regulering blijkt de “vrije markt” toch echt voor toename van de ongelijkheid te zorgen.   

Naar mijn mening hebben onze rechtse politieke partijen de afgelopen decennia getoond zich niet verantwoordelijk te voelen voor duurzaamheid en het bestrijden van sociale ongelijkheid. Ze hebben de rol van de staat bewust minder belangrijk gemaakt. En de belasting op vermogens en bedrijfswinsten verlaagd. Maar toen de banken dreigden om te vallen hebben ze vervolgens wel een flink beroep gedaan op de staatskas, door te bezuinigen op eigenlijk alle functies van de verzorgingsstaat. En daar zijn mensen met minder inkomen juist afhankelijk van. Linkse partijen willen graag de mensen met lagere inkomens vertegenwoordigen. Met name de Partij van de Arbeid heeft de verantwoordelijkheid geaccepteerd om te bezuinigen op overheidsuitgaven. Zonder dat dit de sociale ongelijkheid verminderde. Nu er ook nog offers gevraagd worden voor klimaatinvesteringen moeten linkse partijen als ze meeregeren. kiezen tussen klimaat en gelijkheid. Hun huidige dilemma is dat meeregeren geen verkiezingswinst oplevert, omdat, zolang de neoliberale politiek niet wordt verlaten, een groot deel van de kiezers er ondanks inspanningen van de regering niet op vooruit gaat. In het neoliberale tijdperk hoorde onze Partij van de Arbeid achteraf bezien bij rechts Nederland. Ook GroenLinks werd liberaler. Dit is precies het tijdperk waarin de populistische politieke partijen groot zijn geworden. En waarin de PvdA dramatisch gekrompen is.

Bezemer vertelt hoe het anders kan. De voortdurende stroom van kapitaal naar de rijkste mensen kan omgekeerd worden. Door een samenhangend pakket overheidsmaatregelen gaat het kapitaal anders functioneren. Ik beperk mij hier tot een korte weergave van twee onmisbare, belangrijke game-changers: belastinghervorming en bankregulering. Bankregulering heeft na de kredietcrisis veel aandacht gekregen. Maar is onvoldoende doorgevoerd. Belastinghervorming is net zo essentieel. En is in het Nederlandse publieke debat een ondergeschoven kindje. Terwijl het toch een van de belangrijkste politieke instrumenten is waarmee de overheid een eerlijke werking van de opbrengst van de economie kan bewerkstelligen. Bovendien ligt ook in deze factor de potentie om draagvlak onder de bevolking te krijgen om mee te bewegen richting de eerlijke economie.

Door belastinghervorming en arbeidsmarkthervorming kunnen de besteedbare inkomens stijgen en wordt investeren in de reële economie aantrekkelijker. Door sterkere bankregulering en centrale-bankbeleid wordt krediet productiever ingezet. Het zijn noodzakelijke maatregelen, die elkaar versterken. Samen kunnen zij de kapitaalstroom omkeren. Zij leiden tot minder schuld, stabiele vastgoed- en vermogensmarkten en meer inkomsten voor de overheid. Op een rijtje gezet ziet het er zo uit:

1 maatregelen voor belastinghervorming en arbeidsmarkthervorming:

• lagere loonbelasting, hogere vermogensbelasting en grondwaardebelasting
• einde belastingontwijking

2-maatregelingen voor bankregulering en centrale-bankbeleid:

• einde schuldsubsidie: gelijke fiscale behandeling van eigen en vreemd vermogen, voor huishoudens geen hypotheekrenteaftrek meer, voor bedrijven geen renteaftrek meer van vreemd vermogen
• versterking wettelijke positie leners t.o.v. banken door schuldkwijtschelding makkelijker te maken
• hervorming leennormen en woonmarkt: verlagen van het maximumleenbedrag voor eigen woning naar bijv. 90% (en al genoemd: grondwaardebelasting)

Gevolg: minder schuld; meer draagvlak onder de bevolking, ook voor milieu-investeringen.

En in schema gezet ziet het er zo uit: