Het vertrouwen in de politiek en in de banken neemt nog altijd af. Zonder geloofwaardige herregulering van de financiële sector zal dit blijven doorgaan. Politiek leiderschap is vereist om de opeenhoping van kapitaal bij grote ondernemingen en de 1% rijksten om te draaien. Het kapitaal moet gaan stromen naar duurzaamheidsinvesteringen. En herverdeeld worden, zodat de lagere inkomensgroepen niet de kosten hiervan moeten gaan opbrengen. Het lijkt zo duidelijk. Maar zit dit er op korte termijn al aan te komen?

Illustratie: Kamagurka

De wereldproblemen stapelen zich nog steeds verder op. Burgers van westerse landen hebben het gevoel dat de “elite” wel aan zichzelf denkt maar niet aan de belangen van het leeuwendeel van de bevolking. Ondertussen groeit het populisme door. En wordt steeds duidelijker dat het klimaatprobleem niet tijdig opgelost gaat worden. Met desastreuze gevolgen. De economie ontwikkelt zich niet vanzelf in de gewenste richting. De voordelen van de kapitalistische “vrije” markteconomie komen bij een hele kleine groep mensen terecht waar de oplossingen niet van verwacht kunnen worden. Het grote publiek voelt dit na twintig jaar neoliberalisering eindelijk goed aan. Vooral sinds de bankencrisis. Nu rechtse politieke partijen rechts worden ingehaald door populisme zou Ik hen aanraden ook te gaan pleiten voor een sterker staatsingrijpen. Al was het maar om de houdbaarheid van het kapitalisme te verlengen. Bij GroenLinks zie ik soms tekenen van radicaliteit. Maar zelfs bij de sociaaldemocraten lijkt het besef dat een grondige heroriëntatie nodig is ver te zoeken.

Op minstens Europees niveau moet de belastingontwijking van multinationale ondernemingen aangepakt worden. En belastingconcurrentie tussen landen worden tegengegaan. Op nationaal niveau kan het progressiever maken van de belastingen veel opleveren. Belast de top 1-10% van de vermogens en de erfbelasting van de hele hoge vermogens van de top 0,1% extra. Hier valt veel te halen. En het levert een bijdrage aan herstel van gelijke kansen voor iedereen.

Het afbouwen van subsidies op fossiele energie en sterk verhogen van de Europese CO2-belasting kan wonderen verrichten om de CO2 uitstoot terug te dringen.

Dit is allemaal laag hangend fruit. Politieke wil is hier direct om te zetten in resultaat.

Maar er moet aanzienlijk meer gebeuren om alle crisissen van dit moment effectief aan te pakken. Daarvoor zijn dieper ingrijpende, structurele oplossingen vereist. En die zijn er ook.

De banken moeten gedwongen worden veel hogere kapitaalbuffers aan te houden. Er moet een scheiding aangebracht worden tussen nutsactiviteiten en risicovolle handelsactiviteiten.  En te grote banken moeten worden opgesplitst. Overstappen van een hoge politieke functie naar het financiële bedrijfsleven moet verboden worden. Dit is een cruciaal onderdeel voor het terugwinnen van het vertrouwen in de politiek. Een spelveranderaar van jewelste. In de Verenigde Staten zou verboden moeten worden dat bedrijven de verkiezingscampagnes ondersteunen.

Een herziening van aandeelhoudersbevoegdheden kan ook zo’n spelveranderaar zijn. Geef langetermijn-aandeelhouders meer stemrecht. Verbied belonen van de CEO’s in aandelen. En geef andere stakeholders, zoals werknemers en Ngo’s medebeslissingsrecht. Stel preferente aandelen in staat om ongewenste overnemingen tegen te werken. Veel Nederlandse ondernemers willen graag duurzamer worden. Druk van buitenlandse aandeelhouders kan dit tegenwerken. Shell en Unilever lieten hun koers richting duurzaamheid afzwakken onder druk van de aandeelhouders.

Een Europese belasting op financiële transacties kan speculatief beleggen tegengaan.  Neem hedgefondsen de wind uit de zeilen door eigen en geleend kapitaal gelijk te belasten.

Een nog sterker instrument zou zijn publieke geldschepping. Dat is in Nederland door Stichting Ons Geld op de kaart gezet. Het WRR-rapport hierover zal 17 januari 2019 aangeboden worden aan de Minister van Financiën. Als de overheid het nieuwe geld – schuldvrij – gaat scheppen, kan dit direct naar gewenste doelen gesluisd worden. De omvang van het te besteden kapitaal zou wel los van de politiek vastgesteld moeten worden. Als dit op Europees niveau al mogelijk zou zijn geweest zou de ECB haar kapitaalinjectie van biljoenen euro’s de afgelopen jaren hebben kunnen richten op duurzaamheid en Europese sociale solidariteit.

Op nog structureler niveau is een eerlijke verdeling van de opbrengst van de globalisering vereist. Ik heb eerder beschreven hoe Stiglitz dit mooi heeft uitgewerkt. Over zijn idee om het mondiale reservestelsel te hervormen en zo de dollar minder overheersend te maken schrijf ook nog een aparte blog.

Alhoewel de hoofdlijnen van een nieuwe politiek die het publieke vertrouwen weer kan doen toenemen klaar liggen, zie ik nog steeds voornamelijk verwarring en ongeïnteresseerdheid in de politieke arena. Mijn oproep is: politici, verleg de kapitaalstroom van de bovenste 1% naar de onderste 50% en een schone toekomst voor allen. Het kan. Dat geeft weer perspectief. Open uw ogen!